Κείμενο του Μανίκα Ιωάννη, μέλους της Ομάδας Ιστορικής Έρευνας Αγιάς
“Η ΜΕΛΙΣΣΑ”
ΗΤΟΙ
ΧΡΥΣΟΥΝ ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ
Ο αείμνηστος Δημήτρης Αγραφιώτης, καθηγητής φιλόλογος, δημιουργός και ψυχή του Παραρτήματος Αγιάς των ΓΑΚ, προσπαθούσε για αρκετά χρόνια να εντοπίσει ένα παλαίτυπο βιβλίο με τον τίτλο “Η ΜΕΛΙΣΣΑ”, γιατί έλεγε ότι σ’ αυτό υπάρχουν στοιχεία και πληροφορίες που αναφέρονται στην περιοχή της Αγιάς.
Από τον θάνατό του (1-4-1999) μέχρι σήμερα, η ραγδαία ανάπτυξη και οργάνωση των βιβλιοθηκών σε ψηφιακή μορφή στη χώρα μας, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει κάνει το έργο του ερευνητή πολύ πιο εύκολο και προσβάσιμο και μπορεί άμεσα να αντλήσει στοιχεία και δεδομένα από οποιοδήποτε διαθέσιμο αρχείο.
Είχα την τύχη σε μια έρευνά μου, να εντοπίσω σε μία από αυτές τις βιβλιοθήκες, το αναφερόμενο βιβλίο και προσπάθησα να ανακαλύψω τα στοιχεία που έψαχνε ο Δ. Αγραφιώτης.
Πρόκειται για ένα έργο που αποτελείται από 3 μέρη (Α΄ Μαξίμου περί τελείας αγάπης, Β΄ Θεοφίλου πρός Αυτόκλητον περί Θεού και πίστεως χριστιανών και Γ΄ Τατιανού Ασσυρίου λόγος κατά εθνών) που εκδόθηκε στη Βενετία το 1680 από τον Νικόλαο Γλυκύ και περιέχει αποφθέγματα και απομνημονεύματα ηθικά, πολιτικά και εκκλησιαστικά από την Παλαιά και Νέα Γραφή, καθώς και των αρχαίων Ελλήνων λογογράφων και ποιητών.
Ξεφύλλισα το παραπάνω βιβλίο, αλλά, δυστυχώς, δεν μπόρεσα να βρω κάτι σχετικό που να αναφέρεται στην περιοχή της Αγιάς.
Συνεχίζοντας την έρευνά μου, εντόπισα ένα δεύτερο έργο με τον ίδιο τίτλο που εκδόθηκε 160 χρόνια αργότερα, δηλ. το 1840 στην Αθήνα, από τον ιατρό Χριστόδουλο Ευθυμιάδη, Ολυμπίου, από το τυπογραφείο του Κ. Ράλλη, το οποίο ήταν ακριβές αντίγραφο του προτύπου.
Υπήρχε όμως μια σημαντική διαφορά. Όπως συνηθίζονταν την εποχή εκείνη στο τέλος των βιβλίων και μετά τον Πίνακα Περιεχομένων, υπήρχε ένας κατάλογος-πίνακας με τα ονόματα και την περιοχή καταγωγής των συνδρομητών του βιβλίου. Πράγματι, στο τέλος του τρίτου μέρος αυτού του έργου, υπάρχει αυτός ο Πίνακας και περιέχει στοιχεία και πληροφορίες για την περιοχή της Αγιάς. Αυτά ήταν, λοιπόν, τα στοιχεία που προσπαθούσε να εντοπίσει ο Δ. Αγραφιώτης.
Από τη μελέτη αυτών των πληροφοριών συμπεραίνουμε τα παρακάτω, για μια περίοδο που η επαρχία μας βρίσκονταν ακόμα υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία, που ως γνωστόν ενσωματώθηκε στην Ελλάδα 41 χρόνια αργότερα (1η Σεπτεμβρίου 1881).
- Κυκλοφόρησαν 320 αντίτυπα του βιβλίου, και στην περιοχή της Αγιάς διατέθηκαν 43. Αυτό δείχνει τη φιλομάθεια, την πνευματική ανησυχία, τη γνώση και γραφή της Ελληνικής γλώσσας από πολλούς κατοίκους, την αλληλεγγύη, το ενδιαφέρον και την αγάπη για μόρφωση, αφού 15 βιβλία δωρίσθηκαν σε ορφανούς και άπορους μαθητές του Αλληλοδιδακτικού Σχολείου που άρχισε να λειτουργεί 4 χρόνια νωρίτερα.
- Ένα βιβλίο αγόρασε ο Μητροπολίτης Δημητριάδος Ματθαίος, ο οποίος δήλωσε ως τόπο διαμονής την Αγιά και όχι τον Βόλο και αυτό γιατί ο Ι.Ν. του Αγίου Νικολάου (Κερασάς) διέθετε Επισκοπείο και αποτελούσε έδρα και θερινή κατοικία του εκάστοτε Μητροπολίτου Δημητριάδος. Ο Ματθαίος Αριστάρχης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη περί το 1800. Τον Μάιο του 1834 εξελέγη Μητροπολίτης Σηλυβρίας στην Προποντίδα. Στις 10 Νοεμβρίου 1838 εξελέγη Μητροπολίτης Δημητριάδος. Στις 21 Μαΐου 1841 εξελέγη Προεδρικώς Μητροπολίτης Γάνου και Χώρας στην Προποντίδα και παύθηκε τον Δεκέμβριο του 1845. Τον Ιούνιο του 1846 εξελέγη Μητροπολίτης Σαμακοβίου Ανατολικής Θράκης και παύθηκε στις 13 Μαΐου 1861 “δι’ ευλόγους αιτίας, υπαγορευθείσας ως εκ των βουλγαρικών πραγμάτων”. Εκοιμήθη στην Κωνσταντινούπολη στις 15 Ιανουαρίου 1862.
- Υπήρχαν δύο Μοναστήρια, της Αγίας Τριάδος στην Αγιά και της Παναγίας στην Ανατολή, με ηγουμένους τους Πανοσιολογιώτατους Παγκράτιο και Ιγνάτιο αντίστοιχα, τα οποία δεν υπάρχουν σήμερα και σώζονται μόνο τα καθολικά τους.
- Στην πόλη της Αγιάς λειτουργούσαν 5 ενορίες, Αγ. Αντωνίου, Προδρόμου, Αγ. Θεοδώρων, Σωτήρος, Αγ. Αθανασίου (3 σήμερα) και αναφέρονται τα ονόματα 10 ιερέων και εφημέριων των ναών (2 σήμερα), από τους οποίους μνημονεύω τους Αρχιμανδρίτες Διονύσιο και Πολύκαρπο εφημέριους του Ι.Ν. Αγ. Αντωνίου, τον ΧατζηπαπαΔημήτριο (επειδή είχε μεταβεί για προσκύνημα τους Αγίους Τόπους) και τον Σακελλάριο (Βυζαντινός τίτλος που καταργήθηκε) παπαΙωάννη, ο οποίος είχε οικονομικές αρμοδιότητες και τον έλεγχο των δωρεών.
- Για τα 15 ονόματα οικογενειών της Αγιάς, Ηρακλείδης, Χατζηαναγνώστου, Αλεξούλης κ.λπ. και των άλλων καταγόμενων από την περιοχή που κατοικούσαν σε άλλες πόλεις, και αναφέρονται ως επιπλέον συνδρομητές του παραπάνω βιβλίου, που είχαν σημαντικό ρόλο στην οικονομική, κοινωνική και πνευματική ανάπτυξη του τόπου μας, για την τύχη αυτών, την οικονομική παρακμή της Αγιάς τη δεκαετία του 1840-50, όπως και για τους τιμητικούς τίτλους εντιμολογιότατος, εντιμότατος, αξιότιμος, εξοχότατος, λογιώτατος, ευλόγιμος, εντιμευγενής, κ.λπ. που τους αποδίδονται, θα αναφερθώ με μία πληρέστερη έρευνά μου αργότερα.
Όμως μερικά πράγματα είναι τόσο κοντά και δίπλα μας και δυστυχώς δεν τα γνωρίζουμε. Χρειάστηκε να κάνω ένα διαδικτυακό ταξίδι για να εντοπίσω αυτό το παλαίτυπο βιβλίο, το οποίο εδώ και 182 χρόνια βρίσκεται στην Αγιά. Ένα αντίτυπο, λοιπόν, αγοράστηκε τότε από τον παπαΓεώργιο, εφημέριο του Ι.Ν. Τιμίου Προδρόμου, ο οποίος με αγάπη και σεβασμό το φρόντισε και στη συνέχεια όλοι οι μεταγενέστεροι κληρικοί και λαϊκοί το διαφύλαξαν και το βιβλίο αυτό κοσμεί σήμερα το κειμηλιοφυλάκιο του Ναού.
Δεν μπορώ να γνωρίζω ποια επιπλέον στοιχεία θα μπορούσε να εκμαιεύσει από την καταγραφή στη “ΜΕΛΙΣΣΑ” για την Αγιά ο Δημήτρης Αγραφιώτης, αλλά θα επιθυμούσα η αναφορά μου αυτή να αποτελέσει ένα μικρό μνημόσυνο σ’ αυτόν που μας άνοιξε τον δρόμο στην έρευνα και μας δίδαξε την αγάπη για την ιστορία του τόπου μας.
Αγιά, Νοέμβριος 2022
Για την Ομάδα Ιστορικής Έρευνας Αγιάς “Δημήτρης Αγραφιώτης”
Γιάννης Μανίκας
Σμήναρχος (Ι) ε.α.
